ယူဒၤတၢ်ဘါ အတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်

ကစၢ်ယွၤထဲတဂၤသနူ (Monotheism) 

ဟ့းလ့ၣ် အပှၤကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ တဖၣ် ဂုာ်ကျဲးစၢး တဲကစၢ်ယွၤ အဂ့ၢ်အကျိၤ လၢဟီၣ်ခိၣ် အတၢ်ထံၣ် ဒီး အတၢ်အိၣ်မူ ဒၣ်၀ဲ အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ပှၤဧ့ၤဘြံဖိတဖၣ် အတၢ်ဆိကမိၣ်ဆိကမး လီၤဆီလိာ်အသးဒီး ပှၤဟ့းလ့ၣ်ဖိ တဖၣ် န့ၣ်လီၤ. အ၀ဲသ့ၣ် တစးထီၣ် တဲ ကစၢ်ယွၤအဂ့ၢ်အကျိၤ လၢဟီၣ်ခိၣ် အတၢ်ထံၣ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်ခဲလၢာ်ခဲဆ့ လၢပထံၣ် အီၤ တဖၣ် အခီၣ်ထံးခီၣ်ဘိ အိၣ်လၢ ယွၤ န့ၣ်လီၤ. ဖဲပှၤယူဒၤဖိတဖၣ် အိၣ်လၢ တၢ်မၢကဲကုၢ်အလီၢ် အခါ အ၀ဲသ့ၣ် စးထီၣ် နာ်၀ဲလၢ ကစၢ်ယွၤ အိၣ်ထဲတဂၤဧိၤ, ဒီး ထဲယွၤတဂၤဧိၤ ကြၢးဘၣ် တၢ်ဘူၣ် ထီၣ်ဘါထီၣ် အီၤန့ၣ်လီၤ.


ပှၤယူဒၤဖိ တဖၣ်စံးလၢ ကစၢ်ယွၤ အမံၤ "ယၤ၀ဲ" (Yahweh) အံၤမ့ၢ် မံၤလၢ အစီဆှံဒိၣ်နီၢ်မးအဃိ, တၢ်တကြၢး ကိးဘၣ် ကစၢ်ယွၤအမံၤဘၣ်. ဖဲကစၢ်ယွၤ အမံၤလၢအမ့ၢ် "ယၤ၀ဲ"အံၤ မ့ၢ်အိၣ်ဖျါထီၣ်လၢ လံာ်စီဆှံ အပူၤန့ၣ်, အ၀ဲသ့ၣ် ဘၣ်ဖး၀ဲလၢ "အဒိၤနါ" (Adonai) လၢကစၢ်ယွၤအမံၤ ယၤ၀ဲ အလီၢ်န့ၣ်လီၤ. ထူသနူတခါအံၤ ဟဲကဲထီၣ် အသး ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ဖဲ ချ.ခ.န. သၢယၤဖှိၣ် နံၣ်န့ၣ်လီၤ. ကစၢ်ယွၤ အလၤကပီၤ မၤပှဲၤမူခိၣ် ဒီးဟီၣ်ခိၣ် န့ၣ်လီၤ.

တၢ်ဃုထၢ (Election)

တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီဘၣ်ဃး ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် မ့ၢ်ကစၢ်ယွၤ အပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်လီၤန့ၣ် ရၤဘံတဖၣ် ဟံးဃာ်ဂၢၢ်ကျၢၤ ၀ဲ ဒၣ်န့ၣ်လီၤ. အံၣ်စရ့လး ဖိတဖၣ် မ့ၢ်ကစၢ်ယွၤ အတၢ်ထူးတၢ်တီၤ လၢအလီၤဆီ, ကစၢ်ယွၤ အဖိ၀ဲၢ်ကိ န့ၣ်လီၤ. ကစၢ်ယွၤ အတၢ်ဃုထၢ မ့မ့ၢ်လၢ တၢ်ဘျုးတၢ်ဖှိၣ် အဃိဘၣ်ဆၣ်, ရၤဘံတဖၣ် သိၣ်လိ၀ဲ လၢ ကစၢ်ယွၤ ထံၣ်၀ဲလၢ ထဲပှၤ အံၣ်စရ့လး ဖိတဒူၣ် ဟံးဃာ်ပၢၤဃာ် တၢ်သိၣ်တၢ်သီ န့ၢ်၀ဲ န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဟ့ၣ်ဘၣ်ဃး တၢ်သိၣ်တၢ်သီ အံၤ ဘၣ်တၢ် ဟ့ၣ်လီၤအီၤ ဆူ အံၣ်စရ့လး ဖိဒ်သိး ကအိၣ်လၢ ကလုာ်ဂၤ တဖၣ်အဖီခိၣ် ဒီးဒုး နဲၣ်ကစၢ်ယွၤ အတၢ်ဒိၣ်တၢ်မုၢ်တဖၣ် ဆူ အ၀ဲသ့ၣ် အအိၣ်န့ၣ်လီၤ. ကစၢ်ယွၤအမံၤ ကဘၣ် တၢ်မၤလၤကပီၤလၢ ပှၤကလုာ်ဂၤတဖၣ် အမဲာ်ညါ ခီဖျိ ပှၤအံၣ် စရ့လးဖိ တဖၣ် အတၢ်မၤထွဲ တၢ်သိၣ်တၢ်သီ အဃိန့ၣ်လီၤ.

အံၣ်စရ့လး ဖိတဖၣ် အတၢ်ထံၣ်ဘၣ်ဃး တၢ်ဃုထၢ အံၤ ဟ့ၣ်လီၤအ၀ဲသ့ၣ်လၢ တၢ်ပာ်သးဒိၣ်စိ လၢပှၤဂၤ အဖီခိၣ် န့ၣ်လီၤ. ပှၤတခီဘီမုၢ်ဖိတဖၣ် ဘၣ်တၢ်ဆိကမိၣ်အီၤ ဒ်အမ့ၢ်ပှၤတၢ်ဒဲးဘးဖိလၢ အဘါထီၣ် တၢ်ဂီၤတၢ်ဖီၣ်ဒီး အမၤတၢ် အၢ တၢ်သီ တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အ၀ဲသ့ၣ် မၤအၢမၤနး ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်, အဃိ အ၀ဲသ့ၣ်ကြၢးဘၣ် ကစၢ်ယွၤ အတၢ်စံၣ် ညီၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်သိၣ်တၢ်သီ အချၢန့ၣ်, ပှၤတခီဘီမုၢ်ဖိတဖၣ် အတၢ်မုၢ်လၢ် တအိၣ်ဘၣ်, ဘၣ်ဆၣ် တခီဘီမုၢ်ဖိ လၢ အတူၢ်လိာ်မၤထွဲ ယူဒၤ အတၢ်သိၣ်တၢ်သီ တဖၣ် ကစၢ်ယွၤ ကတူၢ်လိာ်အီၤ န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ပှၤလၢ အတူၢ်လိာ် ယူဒၤ အတၢ်သိၣ်တၢ်သီ တဖၣ် တဘၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်ထဲသိးတုၤသိးဒီး ပှၤယူဒၤဖိ နီၢ်နီၢ် တဖၣ်ဘၣ်.

လံာ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီ (The Torah)

တၢ်သိၣ်တၢ်သီအံၤ ဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်လီၤအီၤဆူ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိ တဖၣ်အအိၣ်လၢ ကစၢၢ်စံၤနါ အဒီခိၣ် ဒ်ကစၢ်ယွၤ အတၢ်လီၣ်ဖျါ အသိးန့ၣ်လီၤ. အ၀ဲအံၤ တမ့ၢ်ထဲ လံာ်စီၤမိၤရှ့ အတၢ်သိၣ်တၢ်သီ ယဲၢ်ဘ့ၣ်ဘၣ်, မ့ၢ်လံာ်စီဆှံ လီၢ်လံၤ ဒီတကတြူၢ်, ဃုာ်ဒီး တၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ တၢ်တကွဲးလီၤအီၤ တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်သိၣ်တၢ်သီ ကြၢးဘၣ်ထွဲ လိာ်အသးဒီး တၢ်အိၣ်သး အတၢ်ဆီတလဲ န့ၣ်လီၤ. (၅မိၤရှ့ ၁၇း၈-၁၂). တၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ ကိာ်ပူၤတဖၣ် ဘၣ်တၢ်မၤလဲၢ်ထီၣ်အီၤ တလီၢ်လီၢ် ဒ်ပှၤသးပှၢ်လၢပျၢၤ တဖၣ် အတၢ်လီၤစၢၤလီၤသွဲၣ် အသိးန့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးကဒီသဒၢ တၢ်သိၣ်တၢ်သီ လၢ အိၣ်ကွဲး လီၤအသးအဂီၢ်, တၢ်နဲၣ်ကျဲ တဖၣ်ဘၣ် တၢ်ကွဲးလီၤအီၤဒ်သိး ကပၢၤဃာ် တၢ်သိၣ်တၢ်သီအံၤဒ်လဲၣ်, လီၤဆီဒၣ်တၢ် တၢ်မၤလိာ်လွံၢ်ထံၣ်တထံၣ် န့ၣ်လီၤ.

တၢ်နဲၣ်ကျဲတဖၣ် ကဲထီၣ် တၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ ကိာ်ပူၤ တကပၤန့ၣ်လီၤ. ကစၢ်ခရံာ်ဒီး စီၤပီလူး တသမၢ တၢ်မၤလိာ် အဘီတဆံ ဒီးလံာ်စီၤမိၤရှ့ အတၢ်သိၣ်တၢ်သီ တဖၣ်ဘၣ်, ဘၣ်ဆၣ် အ၀ဲသ့ၣ် ထီဒါ တၢ်သိၣ်တၢ်သီ လၢကိာ်ပူၤ တကပၤ, လၢအမ့ၢ် ပှၤသးပှၢ်လၢပျၢၤတဖၣ် အတၢ်လီၤစၢၤလီၤသွဲၣ် န့ၣ်လီၤ. တၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ ကိာ်ပူၤတဖၣ်အံၤ ညီနုၢ် မၤဟးဂီၤ ကွံာ် တၢ်သိၣ်တၢ်သီတဖၣ် အခီပညီ အမ့ၢ်အတီ န့ၣ်လီၤ. ဖဲ ချ.ခ.န. ၂ ယၤဖှိၣ်နံၣ်န့ၣ်, တၢ်မၤထွဲ တၢ်သိၣ်တၢ်သီ လၢ နီၢ်ခိနီၢ်ခီ တကပၤ ကဲထီၣ် ပှၤယူဒၤဖိတဖၣ် အတၢ်ဘူၣ် တၢ်ဘါ အကျိၤအကျဲ န့ၣ်လီၤ. တၢ်ကူးတရံး, တၢ်ပာ်စီဆှံ မုၢ်အိၣ်ဘှံးနံၤ, တၢ်မၤစီဆှံသး, တၢ်မၤဒ် တၢ်သိၣ်တၢ်သီ စံး၀ဲအသိး, တၢ်ဒုၣ်တၢ်အီၣ်, တၢ်ဟ့ၣ် တၢ်ဆံဆဲၣ်ပူ, ဒီး တၢ်လုၢ်တၢ်ပာ် တဖၣ် ဘၣ်တၢ်မၤအီၤ လၢ ပှၤယူဒၤဖိ တဖၣ် အကျါ န့ၣ်လီၤ. ယူဒၤ အတၢ်ဘါ မ့ၢ်တၢ်မၤထွဲဒ် တၢ်သိၣ် တၢ်သီ အိၣ်၀ဲအသိး န့ၣ်လီၤ.