မီမၢၣ် (Mormonism) အဂ့ၢ်

ကၠိစဲးစမံး

မီမၢၣ် (Mormonism) အံၤဘၣ်တၢ်ကိးစ့ၢ်ကီး အီၤလၢ "ယ့ၣ်ရှူးခရံာ် အတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်, မုၢ်နံၤခံကတၢၢ် အပှၤစီဆှံ" (Church of Jesus Christ Latter Day Saints) န့ၣ်လီၤ. အတၢ်စံၣ်စိၤ တဲစိၤ စးထီၣ်အသးခီဖျိ ကၠိစဲးစမံး (Joseph Smith Jr.) လၢအအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်လၢ ဝ့ၢ် ရိၣ်ယဲထၢၤ (Royalton) လၢကီၢ်အမဲရကၤ ဖဲ လါဒံၤစဲဘၢၣ် ၁၃ သီ, ၁၈၀၅ နံၣ် န့ၣ်လီၤ. လၢအဝဲ အသးစၢ်လံၤလံၤ အဝဲဒီး အပၢ်မ့ၢ် ပှၤခံဂၤလၢ အအိၣ်ဒီး တၢ်သးစဲလၢ အလူၤဃုထံၣ်န့ၢ်က့ၤ တၢ်ထူးတၢ်တီၤ တဖၣ်လၢ အဘၣ်တၢ်ခူၣ်လီၤဘျၢလီၤ အီၤလၢ အဝဲသ့ၣ် အတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိး အလီၢ်ကဝီၤ တဖၣ်အပူၤ ခီဖျိ မိၢ်ပၢ်ဖံဖုလၢပျၢၤ တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

ဖဲ ၁၈၂၀ နံၣ်န့ၣ်, ကၠိစဲးစမံး အဘူၣ်အတီၢ်ဂ့ၤအါထီၣ် ခီဖျိ အစံးဝဲလၢ ယွၤပၢ်ကစၢ် ဒီး ယ့ၣ်ရှူးခရံာ် လီၣ်ဖျါထီၣ်အသးလၢအီၤ ဒီး အဝဲ ကကဲထီၣ်ဘၣ် ပှၤဖးဒိၣ်တဂၤ န့ၣ်လီၤ. မၤကဒီးဖဲ ၁၈၂၃ နံၣ်န့ၣ်, အဝဲစံးလၢ ဘၣ်တနၤ ကလူး မိၤရိနံၤ (Moroni) ဟဲလီၤလၢမူခိၣ် လီၣ်ဖျါထီၣ်အသးလၢ အီၤလၢ အလီၢ်မံဒၢး အပူၤ ဒီး ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါအီၤလၢ မီမၢၣ်အလံာ် (Book of Mormon) လၢအဘၣ်တၢ်ကွဲးဃာ်အီၤလၢ ထူကဘျၣ် လီၤလိၢ်လီၤလး တဖၣ်အပူၤ အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဒုးသ့ၣ်ညါ အါထီၣ်အီၤလၢ လံာ်အံၤ ဘၣ်တၢ်ကွဲးအီၤလၢ အဲၤကူပတူးလၢတၢ်မၤသီထီၣ်က့ၤအီၤ အကျိာ် (Reformed Egyptian) န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အဝဲအကစၢ်ဒၣ်ဝဲ အဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ် ဖးအဲကလံးကျိာ်ဒၣ်လဲာ် တဘၣ်ဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်, အဃိ ကလူးတဂၤအံၤ ပာ်အသးလဲၢ်လဲၢ် ဒီး မၤတၢ်လီၤလးလၢ အဂီၢ်ခီဖျိ တၢ်ဒုးကဲထီၣ်က့ၤ အဲၤကူပတူးလၢအသီထီၣ်က့ၤ အကျိာ်တခါအံၤဆူ ဝ့ၢ်နူယီး အဲကလံးကျိာ် လၢအဝဲဖးဘၣ် သတးဒီး အဝဲကွၢ်ထံက့ၤ လံာ်အဝဲအံၤ န့ၣ်လီၤ.

မီမၢၣ်အလံာ်စီဆှံ

အဝဲစံးဝဲဒၣ်လၢ တယံာ်လၢၤဘၣ် ဒီး လံာ်ထူကဘျၣ်တဖၣ်အံၤ ဘၣ်တၢ်ခူၣ်ထီၣ်န့ၢ် အီၤလၢ ကစၢၢ်တၢ်လူၢ်ဖိဖဲ ဝ့ၢ် ဖဲမံရၤ (Palmyra) အကပၤဒီး ခီဖျိအ ပှၤကွဲးလံာ်ခံဂၤ လၢအမ့ၢ် မၣ်တ့ၣ်ဟဲရံး (Martin Harris) ဒီး အိၣ်လံဘၢၣ် ခီဒၢၣ်ရံၣ် (Oliber Cowdery) အတၢ်မၤစၢၤအီၤ အဃိ, အဝဲထုးထီၣ် ဝံၤက့ၤ မီမၢၣ် အလံာ်အံၤဆူ အဲကလံာ်ကျိာ် န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ပှၤသ့ကျိာ်တဖၣ်လၢ အစိၤဒီး ဆၢကတီၢ်ဝဲန့ၣ် စံးဝဲလၢ, "Reformed Egyptian" အကျိာ်န့ၣ် တအိၣ်ဘၣ် ဒီး အဂၤတမံၤ ကဒီးန့ၣ် ပှၤထံၣ် လံာ်ထူကဘျၣ် တဖၣ်အံၤ မ့ၢ်ဒၣ်ထဲ အဝဲတဂၤဧိၤ အဃိ ပှၤအါတက့ၢ် စံးဒၣ်ဝဲလၢ တၢ်အံၤမ့ၢ် တၢ်ကဘျံးကဘျၣ် အတၢ်မၤ န့ၣ်လီၤ. ပှၤဆိကမိၣ် ပှၤစံးဒ်အံၤဒ်နုၤ သနာ်က့ အဝဲသ့ၣ် အသးတဟးဂီၤဘၣ်ဒီး တုၤလီၤလၢ မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ န့ၣ် အဝဲသ့ၣ် ပာ်ကဲလံာ်ဝဲအံၤ ဒ်အမ့ၢ် ပလဲလၢ အလုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ် ဒ်သိးသိးဒၣ်ဒီး ပှၤခရံာ်ဖိ အလံာ်စီဆှံ န့ၣ်လီၤ.

ဖဲ၁၈၃၀ နံၣ်, လၢဝ့ၢ် Fayette န့ၣ်, တဘျီအံၤ အဝဲကဲထီၣ် ဝံနီၢ်နီၢ် တဂၤလံ အဃိ, အဝဲဒီး အတံၤသကိးလၢ တၢ်စူၢ်တၢ်နာ်လီၤပလိာ်ဒီးအီၤ တဖၣ် ပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်အသးဒီး ဒုးကဲထီၣ်, "ယ့ၣ်ရှူးခရံာ်အတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်, မုၢ်နံၤခံကတၢၢ်အပှၤစီဆှံ" (The Church of Jesus Christ, Latter Day Saints) န့ၣ်လီၤ. လၢကီၢ်ဆၣ် နူယီး အဝဲသ့ၣ်သုးကဒီး အသးဆူ ကီၢ်ဆၣ် အိၣ်ဟါယိၣ် ဒီးတဆီတဆီဆူ မံးစိၣ်ရံၣ် (Missouri) န့ၣ်လီၤ. ဒီးဖဲ ၁၈၃၈ - ၁၈၃၉ နံၣ်န့ၣ်, အဝဲသ့ၣ် ဘၣ်တၢ်နီၣ်ထီၣ် ဟီထီၣ်ကဒီးအီၤ န့ၣ်လီၤ. ဆူညါ ၅ နံၣ်အတီၢ်ပူၤ အဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဝဲဖဲ အၣ်ဧိၣ်ဝၣ် (Iowa) ကီၢ်စဲၣ်အပူၤဒီး အဝဲသ့ၣ် အနီၣ်ဂံၢ် ထီၣ်ဘးတ့ၢ်လၢ ပှၤအဂၤ ၂၀,၀၀၀ အဘျဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးဖဲအံၤန့ၣ် ကၠိစဲးစမံး အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ ဟံးန့ၢ်အမါအါဂၤ ဒီး ဒုးဆူၣ်ထီၣ်ဝဲ အပျဲၢ်ဖိဘီၣ်ဖိ တဖၣ် အဂံၢ်အဘါလၢ ကမၤထွဲ တၢ်ဟံးန့ၢ် မါအါဂၤသနူ န့ၣ်လီၤ.

အဝဲ အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ ဘၣ်သံဒၣ်လၢ တၢ်ဆှုၣ်မဲာ်ကဲၤမဲာ်အပူၤ ခီဖျိ အဒုၣ်အဒါ တဖၣ် အတၢ်ကွဲးဆါအီၤလၢ တၢ်ပရၢပစၢၢ်အပူၤ သတးဒီး အဝဲခီၣ်ဝဲ တကဲဘၣ်ဒီး အဝဲဒီးအပုၢ် Hyrum လဲၤဒီး မၤဟးဂီၤကွံာ် တၢ်ပရၢဝဲအံၤ အဝဲၤလီၢ် ဒီး အဝဲသ့ၣ်ခံဂၤလိာ် ဘၣ်တၢ် ခးသံကွံာ်အီၤ န့ၣ်လီၤ. တယံာ်လၢၤဘၣ်ဒီး အပှၤ မီမၢၣ် ဖိတဖၣ် ဘၣ်တၢ်နီၣ်ထီၣ်ဟီထီၣ်ကွံာ်အီၤလၢ ကီၢ်စဲၣ် အ့လနွဲး ဒီးအဝဲသ့ၣ် ဟးထီၣ်ဝဲ တဆီဘၣ်တဆီဒီး လဲၤတုၤဝဲလၢ ကီၢ်စဲၣ် ယူၤထၣ် (Utah) ခီဖျိ ဘြ့ဟၢၣ်ယီ (Brigham Young) လၢအထီၣ်က့ၤ ကၠိစဲး စမံးအလီၢ် အတၢ်ဆှၢ အဝဲသ့ၣ်အဃိ န့ၣ်လီၤ. ခီဖျိလၢဘြ့ဟၢၣ်ယီ အတၢ်ကဲခိၣ်ကဲနၢ် ကွၢ်ထွဲ တၢ်ကရၢကရိဒီး သုးကျဲၤပၢဆှၢ တၢ်မၤအဃိ တုၤလီၤလၢ မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ပှၤမီမၢၣ်ဖိအနီၣ်ဂံၢ် ထီၣ်ဘးဆူ ၁,၄၀၀,၀၀၀ ဂၤလံ န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် အပှၤလၢ အလီၤဖးဒီးအီၤ အိၣ်တဖု လၢအအိၣ်လၢ ကီၢ်စဲၣ် မံးစိၣ်ရံၣ် အပူၤဒီး အဝဲသ့ၣ် ကိးလီၤအသးလၢ The Reorganised Church of Jesus Christ Latter-Day Saints, ဒီး အနီၣ်ဂံၢ်အိၣ်ဝဲ ပှၤ ၃၀၀,၀၀၀ ဂၤအဘျဲၣ် န့ၣ်လီၤ. ကရူၢ်ဝဲအံၤ အိၣ်ဒီး မံးရှၢၣ်နရံၣ် တဖၣ်လၢ မံးရှၢၣ် တၢ်မၤလီၢ် တဘျုးတီၤ အပူၤလီၤ.

မီမၢၣ် အတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်တဖၣ်

စးထီၣ်လၢ ကၠိစဲးစမံး သံဝံၤအလီၢ်ခံ တၢ်စူၢ်တၢ်နာ်တဖၣ် တလဲလိာ်အသး ကဲၣ်ဆိးဘၣ်. ထဲဒၣ်တမံၤဧိၤလၢ အဝဲသ့ၣ်တတူၢ်လိာ်မၤထွဲလၢၤဝဲ န့ၣ်မ့ၢ်ဒၣ် မါအါဂၤ သနူ န့ၣ်လီၤ. မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ အဝဲသ့ၣ် ကျဲးစၢး ကွဲပှၤဆူ အပူၤ ဆူၣ်ဆူၣ် န့ၣ်လီၤ. အတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်လၢ အလီၤဆီ တဖၣ်မ့ၢ်ဝဲ -

(၁) ယွၤအိၣ်ဝဲအါဂၤသနူ (Polytheism)
(၂) ပှၤကညီအသးသမူလၢအအိၣ်ဆိပာ်စၢၤ (Pre-existence of Human Soul)
(၃) တၢ်အုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤခီဖျိ တၢ်နာ်ဒီးတၢ်မၤ (Salvation by Faith and Works)
(၄) တၢ်ဒိးဘျၢလၢ ပှၤသံအဂီၢ် (Baptism for the Dead)
(၅) ပှၤကညီ ထီၣ်ဘးတုၤလၢ ယွၤအတီၤ (Progressive evolution of man to the rank of a god)
(၆) တၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ပှၤလၢ ပအဲၣ်အီၤလၢ အသံတ့ၢ်လံ လၢ တၢ်လုၢ်ဟံၣ် အတၢ်တဒၢအပူၤ (Communion with departed loved ones in the privacy of the Temple)
(၇) တၢ်သ့ၣ်ညါတူၢ်လိာ် ကၠိစဲးစမံး အတၢ်လီၣ်ဖျါထီၣ်ဒီး အတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဒ် အမ့ၢ် ခရံာ်အတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ လၢ အမ့ၢ်အတီ လၢတၢ်မၤဂ့ၤက့ၤအီၤ, မ့မ့ၢ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အဂၤတဖၣ် ကမၣ်ခဲလၢာ် န့ၣ်လီၤ. (The recognition of Joseph Smith, his Revelation and Church as "restored" Christianity, all other churches being in error.)

တၢ်စူၢ်တၢ်နာ် အဂၤတဖၣ်မ့ၢ်ဝဲ

(၁) တနာ်ယွၤမ့ၢ်သူၣ်မ့ၢ်သး ဘၣ် (Denies Spiritual nature of God)
(၂) ယွၤမ့ၢ်ဒၣ် သွံၣ်ထံဖံးညၣ်ဒီး မ့ၢ်ဒၣ်စီၤအၤဒၣ် န့ၣ်လီၤ. (God is Flesh and Bond and is none other than Adam)
(၃) တနာ်ခရံာ်အိၣ်ဖျဲၣ်လၢ မုၣ်ကနီၤစီဆှံဘၣ် (Denies Virgin birth of Christ)
(၄) တနာ်ခရံာ်အတၢ်တူၢ်သံအသးလၢ ပဂီၢ်ဘၣ် (Denies His Atoning Death)
(၅) တနာ်လံာ်စီဆှံဒ်အမ့ၢ် ယွၤအကလုၢ်ကထါ တၢ်စိတၢ်ကမီၤ ထဲတမံၤဧိၤ (Denies the Sole Authority of the Bible)
(၆) တနာ် တၢ်ပာ်တီပာ်လိၤပှၤ ထဲတၢ်နာ်ဒီး တမ့ၢ်တၢ်မၤဘၣ် (Denies Justification by Faith alone apart from works)

အတၢ်စူၢ်တၢ်နာ် အဂၤလၢ အတလီၤပလိာ်ဒီး ပှၤ အိၣ်ဒံးဝဲအါမးဘၣ်ဆၣ် ထဲပပာ်ဖျါ တၢ်လၢ ထးတဖၣ်ဧိၤအံၤ န့ၣ် လၢပှဲၤဝဲလၢ ကဒုးနဲၣ် မီမၢၣ် အန့ဆၢၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢ အထီဒါ ခရံာ်အတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ လၢအသူလီၤအသးလၢ လံာ်စီဆှံ အဖီခိၣ် န့ၣ်လီၤ.

မီမၢၣ် ထုးန့ၢ် ပှၤအါမး မ့ၢ်လၢအမ့ၢ် (တၢ်နာ်လၢ အလီၤဘၢ) ဒီးအဂၤတမံၤ န့ၣ်အဝဲသ့ၣ် အါတက့ၢ် မ့ၢ်ပှၤလၢ အဂ့ၤ, အဲၣ်တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါဒီး အိၣ်ဒီး တၢ်သးဆူၣ်သးဂဲၤ လၢတၢ်သးခုကစီၣ် အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် ကျဲးစၢးထုးထီၣ် ပှၤကညီဆူ တၢ်လီၢ်အထီတတီၤ လၢကထီၣ်ဘး ပၢၢ်တုၤလၢ ယွၤအတီၤဒၣ်လဲာ် အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်အဝဲသ့ၣ် အကရၢခိၣ်လၢ အပူၤကွံာ် လီၤရဲစိၣ် စနိ (Lorenzo Snow) စံးစဲအသိး, "ဒ်ပှၤကညီမ့ၢ် ယွၤတဘျီအသိး, ဒ်ယွၤအသိး ပှၤကညီကကဲထီၣ်ဝဲလီၤ." (As man is God once was, God is man may become).